Czy Legionella jest niebezpieczna?

Legionella nie jest groźna po spożyciu wody. Jednak problem pojawia się, gdy bakterie dostaną się do płuc, co może prowadzić do rozwoju legionellozy – choroby układu oddechowego, często mylonej z innymi infekcjami. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez wdychanie aerozolu wodnego, np. podczas korzystania z prysznica. Szczególnie zagrożone są osoby o obniżonej odporności, starsi oraz chorzy. Legionelloza, jeśli nie zostanie prawidłowo zdiagnozowana i leczona, może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, a nawet do śmierci. W Polsce rocznie odnotowuje się kilkadziesiąt przypadków śmiertelnych z powodu tej choroby.

Jak zapobiegać Legionelli w wodzie?

Istnieje kilka metod eliminacji bakterii Legionella z instalacji wodnych:

Dezynfekcja termiczna: W małych instalacjach domowych podgrzewacze wody okresowo automatycznie podnoszą temperaturę do poziomu, który zabija bakterie. Legionella ginie w temperaturze powyżej 70°C, ale w większych systemach wodnych, np. w budynkach użyteczności publicznej, taka metoda jest nieekonomiczna, trudna do przeprowadzenia, czesto nieskuteczna i uciążliwa. Dewastuje infrastrukturę.

Lampy UV: Promieniowanie UV skutecznie niszczy bakterie Legionella, ale tylko w miejscach przepływu wody przez lampę UV. Dlatego ta metoda jest skuteczna jedynie w miejscach o ograniczonym zasięgu, a nie w dużych systemach wodnych z wieloma miejscami poboru.

Dezynfekcja chemiczna: Najskuteczniejszym sposobem na eliminację Legionelli w większych obiegach wodnych jest użycie środków chemicznych, z których obecnie często stosowany jest dwutlenek chloru (ClO₂) podchloryn sodu (NaOCl) oraz innowacyjny i najskuteczniejszy kwas podchlorawy HOCl. 

Kwas podchlorawy HOCl jest najbardziej skuteczny w środowisku o neutralnym pH (około 6-7), gdzie występuje jako niezdysocjowany kwas podchlorawy. W jego niskich stężeniach jest o wiele bardziej reaktywny i skuteczny (mocniejszy ok. 100 razy)  w usuwaniu skażenia organicznego niż OCl⁻, co czyni HOCl efektywnym nawet w biofilmach, czyli groźnych złożonych strukturach bakteryjnych.

Legionella stanowi zagrożenie głównie w systemach ciepłej wody, gdzie warunki sprzyjają jej rozmnażaniu. Warto dbać o regularną konserwację instalacji wodnych, szczególnie w obiektach użyteczności publicznej, aby zapobiegać rozwojowi tych groźnych bakterii. Dbanie by kamień kotłowy się nie osadzał na wew. stronie rur, jest podstawowym zabezpieczeniem przed namnażaniem się w jego strukturach biofilmu, mazi, macierzy trudnousuwalnej w tej postaci z infrastruktury wodnej.

Dezynfekcja dwutlenkiem chloru (ClO₂) oraz podchlorynem sodu (NaOCl) jest najpowszechniejszą metodą w zwalczaniu bakterii, w tym bakterii Legionella, ale występują sytuacje, w których efektywność tych środków dezynfekujących mocno spada lub się prawie zatrzymuje. W niektórych przypadkach, szczególnie w kontekście biofilmów, tylko kwas podchlorawy (HOCl) okazuje się być w pełni skuteczny. Oto, niektóre sytuacje kiedy ma to miejsce:

1. Obecność grubej warstwy biofilmu

Biofilm to struktura, która stanowi ochronną warstwę dla bakterii, takich jak Legionella. W biofilmie bakterie są trudniejsze do zwalczenia, ponieważ biofilm zmniejsza skuteczność wielu środków chemicznych. Dwutlenek chloru (ClO₂) podchloryn sodu (NaOCl) mogą nie wnikać wystarczająco głęboko w biofilm, co oznacza, że bakterie ukryte w jego wnętrzu przetrwają dezynfekcję. 

Kwas podchlorawy (HOCl), w przeciwieństwie do dwutlenku chloru (ClO₂) podchlorynu sodu (NaOCl), jest bardziej skuteczny w przenikaniu biofilmu i niszczeniu bakterii w nim zawartych. Działa szybciej i efektywniej, ponieważ w neutralnym pH HOCl jest o wiele bardziej aktywną formą chloru. HOCl może penetrować biofilm i niszczyć Legionellę, która się tam ukrywa.

2. Wysokie pH wody

Skuteczność dezynfekcji podchlorynem sodu jest zależna od pH wody. NaOCl w wyższym pH przekształca się w mało skuteczną formę, jaką jest jon podchlorynowy (OCl⁻). Im wyższe pH, tym mniej efektywnie środek chemiczny działa na bakterie, a także na biofilm.

HOCl jest najbardziej skuteczny w środowisku o neutralnym pH (około 6-7), gdzie występuje jako niezdysocjowany kwas podchlorawy. W niskich stężeniach jest o wiele bardziej reaktywny i efektywny (określa się, że ok. 80-120 razy mocniej działa) niż OCl⁻, co czyni go niesamowicie skutecznym w przypadku bakterii i najbardziej trudnych do usuwania ich siedliskach: w biofilmach.

3. Niedobranie właściwego stężenia środków chemicznych

Zarówno dwutlenek chloru, jak i podchloryn sodu mogą być nieskuteczne, jeśli ich stężenie nie jest odpowiednio dobrane do warunków instalacji. W miejscach o dużej ilości osadów, korozji, czy złogów organicznych, stężenia mogą nie wystarczyć do przeniknięcia przez biofilm. Często większe ich stężenie podwyższa pH i zatrzymuje dezynfekcję a zbyt małe nie dezynfekuje skutecznie.

HOCl w już w niskim stężeniu jest bardziej efektywny i w mniejszych dawkach, ponieważ nie musi tak intensywnie reagować z zanieczyszczeniami, aby być skutecznym w zwalczaniu biofilmów.

4. Nieciągła dezynfekcja

Dezynfekcja dwutlenkiem chloru i podchlorynem sodu często wymaga stałego regularnego dawkowania. W szokowych aplikacjach podwyższa pH i jednocześnie zatrzymuje skuteczną dezynfekcję. Jeśli system nie jest stale dezynfekowany, lub nastąpi przerwa, biofilm może szybko się odbudować, szczególnie w porowatych strukturach kamienia wodnego. Warto zadbać o usunięcie tych porowatych struktur z instalacji wody. Po namnożeniu biofilmu powyższe substancje nie są skuteczne do usunięcia całkowitego skażenia biologicznego.

HOCl może być skuteczniejszy w szokowej dezynfekcji biofilmów, szczególnie tam, gdzie regularne dezynfekowanie jest niemożliwe. Jest to możliwe dzięki jego szybszemu działaniu i lepszej zdolności do wnikania w biofilm. Działa szybko i wnika w biofilm jak koń trojański.

5. Obecność osadów mineralnych lub zanieczyszczeń organicznych

Osady mineralne lub organiczne mogą utrudniać dostęp chemikaliów do biofilmu i bakterii, co ogranicza skuteczność zarówno ClO₂, jak i NaOCl. Środki te mogą być w pierwszej kolejności zużywane na reakcję z osadami, co zmniejsza ich efektywność w walce z biofilmem.

HOCl w postaci niezdysocjowanej ma dużą siłę działania przy niskich stężeniach i może być bardziej skuteczny w tego typu warunkach, ponieważ jest mniej reaktywny z osadami, co pozwala mu na skuteczniejszą penetrację biofilmów.

Dezynfekcja dwutlenkiem chloru i podchlorynem sodu jest nieskuteczna w przypadku biofilmów, szczególnie przy wysokim pH, dużych osadach lub nieodpowiednich stężeniach. Częstym działaniem jest zwiększenie ich stężenia co podnosi pH wody i jednocześnie obniża lub zatrzymuje dezynfekcję. Kwas podchlorawy (HOCl) jest bardziej aktywną formą chloru, szczególnie w neutralnym pH, i wykazuje bardzo dużą zdolność do penetracji biofilmów i skutecznego niszczenia ukrytych tam bakterii.

W razie jakichkolwiek pytań proszę o kontakt: grzegorz@actiw.pl tel. +48 883 106 900, +48 71 321 86 91